Wielkanocne tradycje i zwyczaje w Polsce dawniej i dziś

Wielkanoc to jedno z najważniejszych świąt chrześcijańskich obchodzonych na całym świecie, w tym także i w Polsce. To czas radości, który obfituje w liczne tradycje oraz zwyczaje ludowe. Niektóre z nich takie jak: malowanie pisanek, święcenie pokarmów, czy oblewanie się wodą w Lany Poniedziałek przetrwały do dziś. Zmieniały się one na przestrzeni wieków, ale wciąż stanowią ważną część polskiej kultury i tradycji. W naszym artykule postaramy się przybliżyć historię i znaczenie wielkanocnych zwyczajów oraz opisać, jak wyglądają dzisiaj obchody Wielkanocy w Polsce.

Tradycje wielkanocne. Od czego się wszystko zaczęło?

Skąd wzięła się Wielkanoc? Historia tego święta sięga swoimi korzeniami do czasów przedchrześcijańskich, kiedy to świętowano nadejście wiosny i składano ofiary bogom płodności, aby zapewnić sobie obfite plony i powodzenie w życiu. Po chrystianizacji Polski, zwyczaje i obrzędy ludowe zostały stopniowo przekształcone w chrześcijańskie tradycje, a Wielkanoc stała się najważniejszym świętem chrześcijańskim w Polsce. Na przestrzeni wieków powstało wiele nowych zwyczajów, a te, które przetrwały do dzisiaj, zyskały na popularności i stały się ważnym elementem polskiej kultury i tradycji.

W kalendarzu świąt chrześcijańskich Wielkanoc pojawiła się po Soborze Nicejskim, kiedy to wówczas ustalono, że będzie przypadać ona w niedzielę po pierwszej pełni księżyca. Dla chrześcijan to jedno z najważniejszych świąt, które nawiązuje do ostatnich dni życia Jezusa. Dlatego też w tradycji chrześcijańskiej uroczyście celebruje się Wielki Tydzień, który rozpoczyna Niedziela Palmowa, będąca pamiątką wjazdu Chrystusa do Jerozolimy.

Święta wielkanocne - jak się je obchodzi w Polsce?

Święta Wielkiej Nocy na dobre wpisały się w kulturową mozaikę Polski. Od lat uroczyście obchodzimy Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego, zasiadamy do suto zastawionego stołu i żegnamy okres Wielkiego Postu. Wielkanoc obfituje w liczne zwyczaje ludowe oraz obrzędy religijne. Oto te najbardziej uniwersalne tradycje, których większość praktykowana jest co roku w naszych domach. 

Niedziela Palmowa

W Polsce Niedziela Palmowa ma szczególne znaczenie i jest obchodzona bardzo uroczyście, to właśnie ona rozpoczyna Wielki Tydzień, który swój początek ma w Wielki Czwartek. W Niedzielę Palmową, będącą symbolem wjazdu Jezusa do Jerozolimy, wierni uczestniczą w specjalnych nabożeństwach, podczas których poświęcone zostają palmy i gałązki wierzbowe. Często zdobione są one ręcznie kolorowymi wstążkami oraz kwiatami. Dawniej taką palemkę przygotowywało się samodzielnie np. z trzciny, wierzby, bukszpanu oraz ziół i kwiatów, natomiast obecnie większość osób decyduje się na kupno gotowej palmy.  Poświęcona w kościele palma wielkanocna ma chronić wszystkich domowników przed nieszczęściem.

Święcenie pokarmów

Rano w Wielką Sobotę odbywa się poświęcenie pokarmów, które spożywamy podczas wielkanocnego śniadania. W koszyczku powinny znaleźć się tradycyjne produkty takie jak: 

• jajka - oprócz pisanek w koszyczku nie może zabraknąć również kilku jajek ugotowanych na twardo, które symbolizują nowe życie oraz płodność,
• wędliny - symbolizują zdrowie oraz dostatek. Do wielkanocnego koszyczka wkładamy najcześciej kawałek szynki lub kiełbasę,
• chleb - ma duże znaczenie dla chrześcijan, gdyż jest to symbol ciała Chrystusa, który ma zapewnić dobrobyt i pomyślność,
• sól - dawniej wierzono, że sól ma moc odstraszającą zło; jej głównym zadaniem jest podkreślenie smaku potraw i ochrona przed zepsuciem. To symbol oczyszczenia.
• chrzan - znajdujący się w koszyczku chrzan ma za zadanie zapewnić zdrowie i sprawność, a także zapobiegać nieszczęściom i przynieść pokój w życiu rodzinnym,
• babka -ciasto to symbolizuje nasze umiejętności i sprzyja ich dalszemu rozwojowi; słodka babka to wyraz radości po 40 dniach postu,

• baranek - figurka baranka wykonana z cukru, chleba lub czekolady ma odzwierciedlać zwycięsto życia nad śmiercią.Jeśli chcecie dowiedzieć się, co jeszcze można dodać do wielkanocnego koszyka, przeczytajcie nasz artykuł.

Dawniej święcono wszystkie pokarmy, którymi biesiadnicy mieli zajadać się podczas śniadania wielkanocnego. Układane były one w wielkich koszach, a następnie zanoszone do kościoła lub kapliczek. Często produkty kładziono na białym obrusie, aby ułatwić księdzu święcenie. Twierdzono, że biała płachta to symboliczna ochrona przed piorunami, dlatego rozkładano ją przed domem, w momencie gdy nadchodziła burza.

Idealną, tradycyjną święconkę przygotujecie dzięki produktom Na Wielkanoc dostępnym w naszym sklepie online Schronisko Bukowina! Czekają tam na Was przepyszne artykuły spożywcze takie jak ćwikła z chrzanem, świeże, chrupiące pieczywo, chrzan tarty, jogurtowe babki oraz najlepsze, naturalne wędliny takie jak: kiełbasa myśliwska, pasztet z królika, czy wędzona pierś z kurczaka.

Śniadanie wielkanocne

Uroczyste śniadanie wielkanocne odbywa się po mszy świętej w Wielką Niedzielę. To właśnie wtedy wszyscy domownicy gromadzą się przy jednym stole, by uroczyście celebrować wspólne chwile. Zanim jednak przystąpimy do zajadania się wszystkimi pysznościami, musimy podzielić się z bliskimi jajkiem i złożyć sobie życzenia. Zgodnie z tradycją podczas świątecznego śniadania muszą pojawić się takie specjały, jak żurek z jajkiem i białą kiełbasą, babka wielkanocna, mazurek, sałatka warzywna i chrzan. Na wielkanocnym stole nie może zabraknąć również wyśmienitych, staropolskich wędlin oraz znakomitych jajek faszerowanych. Najlepszy żurek przygotujecie z naszym domowym zakwasem! Dzięki niemu Wasze danie zyska unikalny, tradycyjny smak. Doskonały duet stworzy z aromatyczną kiełbasą białą premium, dostępną w naszym sklepie internetowym Schronisko Bukowina - sprawdź pełną ofertę na Wielkanoc.

Malowanie pisanek

Niektróre tradycje wielkanocne przetrwały do dziś, czego przykładem może być robienie pisanek. Czym ono jest? To nic innego, jak ręczne zdobienie jajek rozmaitymi technikami. Niegdyś zajecie to należało głównie do kobiet, natomiast obecnie dekorowanie jajek to przyjemność, której nie mogą oprzeć się wszysyc domownicy, szczególnie dzieci. Wielkanocne pisanki mogą mieć rożne określenia, a wszystko to zależy od techniki wykonania. Tym sposobem jajka określane mogą być mianem drapanek, pisanek, kraszanek, czy oklejanek.

Lany Poniedziałek

W Wielkanocny Poniedziałek przypada "Lany Poniedziałek", często nazywany "śmigusem- dyngusem, który swoim początkiem sięga czasów pogańskich. To własnie w ten dzień ludzie oblewają się nawzajem wodą. Dawniej śmigus i dyngus były zupełnie odrębnymi obrządkami. Czym te dwa zwyczaje różniły się między sobą? W czasie śmigusa chłopcy smagali gałązkami wierzby po łydkach dziewcząt lub kropili je wodą. Z kolei podczas dyngusa chodziło się od domu do domu, śpiewając i składając życzenia, w zamian za słodycze lub pieniądze. Jak wygląda obecnie śmigus dyngus obchodzony w Poniedziałek Wielkanocny? Dziś najczęściej dzieciom kupowane są specjalne pistolety lub plastikowe jajka, za pomocą których polewają się nazwajem wodą. Tradycja mówi, że ten, kto zostanie oblany wodą w Lany Poniedziałek, będzie miał szczęście. 

Zwyczaje i tradycje wielkanocne w różnych regionach Polski

Tradycje wielkanocne w Polsce znane są nam od wieków. Pomimo tego, że zmieniały się one nieco na przestrzeni dziejów, to nadal część z nich kultywowana jest do tej pory. Zwyczaje wielkanocne mogą być różne - o niektórych mogliście nawet nie słyszeć, ponieważ znane są one jedynie w danym regionie Polski. Wiecie coś o pucherokach albo śmierguście? Poznajcie ciekawe, lokalne obrzędy.

Wieszanie Judasza na Podkarpaciu

Zwyczaj ten swoje początki ma w pogańskim topieniu Marzanny, czyli kukły ze słomy, którą topiono w rzece, by przywołać przyjście wiosny i pożegnać zimę. Wieszanie Judasza ma za zadanie wymierzenie sprawiedliwości zdrajcy - Judaszowi. Kukłę Judasza przygotowywano ze słomy i zakładano jej obdarte ciuchy. Początkowo była wieszana na wieży kościoła, jednak z czasem lądowała ona na drzewie lub słupie, z którego ją strącano, uderzano w nią kijami, a następnie podpalano i wrzucano do rzeki. 

Pogrzeb żuru i śledzia na Kujawach

Dawniej ludzie o wiele bardziej przestrzegali postu, który nie ograniczał się jedynie do spożywania mięsa. W trakcie postu nie jedzono również nabiału oraz cukru. Ówczesna dieta postna polegała głównie na sięganiu po żur i śledzie, jednak po zakończeniu okresu wstrzemięźliwości, wraz z nadejściem Wielkiego Piątku, świętowano koniec pokuty i szykowano symboliczny pogrzeb żuru i śledzia, którymi ludzie byli już znudzeni. Śpiewając wynoszono z domu wyciętego z drewna lub tektury śledzia i wieszano go na wierzbie, natomiast  garnek wypelniony żurem zakopywano w ziemi lub wylewano.

Pucheroki w Małopolsce

Nazwa "pucheroki" pochodzi od łacińskiego słowa "puer", czyli chłopiec. Zwyczaj ten swoim początkiem sięga kwest krakowskich żaków, którzy wygłaszali w kościołach humorystyczne rymowanki. Nie przypadły one jednak wszystkim do gustu, dlatego chłopcom zakazano tego typu wystąpień w miejskim kościele, co było powodem ich przeniesienia się na podkrakowskie wsie. Ten zwyczaj zachował się w kilku miejscowościach takich jak: Bibice, Zielonki, czy Tomaszowice. To właśnie tam w Niedzielę Palmową można zobaczyć chłopców ubranych w kożuchy, z wysokimi, stożkowymi czapkami z bibuły i twarzami ubrudzonymi smołą. Śpiewają i recytują wierszyki, za które otrzymują w zamian drobne upominki.

Śmiergust na Śląsku

Śmiergust to nic innego, jak współczesny lany poniedziałek. Odświętnie ubrani chłopcy oblewają wodą niezamężne panny. Najczęściej zakładają oni kapelusze zdobione bibułą oraz maski i śpiewając chodzą od domu do domu lub łapią po drodze dziewczyny, polewają je wodą lub wrzucają do wanny. 

Wielkanoc to wyjątkowy czas, który warto spędzić z najbliższymi zajadając się doskonałymi, tradycyjnymi przysmakami, korzystając przy tym w pełni z wiosennej aury. Zadbajcie o to, by na Waszym stole nie zabrakło najlepszych produktów, dzięki którym Wasze święta będą niezapomniane. W naszym sklepie online Schronisko Bukowina czekają na Was same rarytasy takie jak zakwas na żurek, chrzan tarty, świeże pieczywo, wyborne wypieki, czy wyśmienite, kruche wędliny.