Lecznicze oblicze chrzanu
Chrzan pospolity jest rośliną, która spełnia wiele różnorodnych funkcji, zarówno kulinarnych, jaki i kosmetycznych czy zdrowotnych. Występuje on powszechnie w rejonie Europy dzięki czemu od wielu setek lat poznawano i wykorzystywano jego właściwości.
Chrzan pospolity jest rośliną, która spełnia wiele różnorodnych funkcji, zarówno kulinarnych, jaki i kosmetycznych czy zdrowotnych. Występuje on powszechnie w rejonie Europy dzięki czemu od wielu setek lat poznawano i wykorzystywano jego właściwości.
Spis treści
1. Czy wiesz, że…?
2. Chrzan pospolity – właściwości zdrowotne
3. Właściwości antynowotworowe chrzanu
4. Chrzab jako sposób na przeziębienie
5. Chrzan jako dodatek do potraw
5. Podsumowanie
Czy wiesz, że…?
Pod względem kulinarnym chrzan pospolity w XV wieku był powszechnie używany jako jeden ze składników sosu rybnego. Chrzan, jako przyprawę do tego sosu wykorzystywano w kuchni niemieckiej, duńskiej oraz angielskiej. Z kolei pod względem leczniczym chrzan spełnia wiele różnorodnych funkcji, zaczynając od działania grzybobójczego kończąc np. na pobudzaniu soków trawiennych i leczeniu chorób reumatycznych.
Chrzan pospolity – właściwości zdrowotne
Chrzan pospolity jest rośliną występującą w rejonach Europy, Azji, Ameryki Północnej i Nowej Zelandii. W Polsce można go spotkać na całym obszarze kraju. Roślina ta może być uprawiana specjalnie, choć może również rosnąć dziko na różnych terenach (zazwyczaj w okolicy wody). Chrzan można spotkać także pod innymi nazwami, np. warzęcha czy warzucha. Jest to jednak ludowe nazewnictwo, które bardzo rzadko bywa stosowane. Chrzan ma długi i mięsisty korzeń o jasnej barwie i białym przekroju. To właśnie on jest przede wszystkim wykorzystywany w lecznictwie. Ma bardzo ostry smak i silny aromat. Chrzan pospolity wchodzi w skład tej samej „warzywnej rodziny” co kapusta, brokuły, kalafior czy brukselka, czyli do rodziny: kapustowatych (kapustnych).
Początkowo chrzan był wykorzystywany jako roślina o bardzo różnych właściwościach zdrowotnych, a dopiero później zwrócono uwagę na jego kulinarne zastosowanie. Z tego też względu w dzisiejszym artykule skupimy szczególną uwagę na właściwościach dotyczących zdrowia. Chrzan stosowany bywa przede wszystkim jako ważny element medycyny ludowej.
Chrzan pospolity jako element medycyny ludowej
Surowcem, który jest wykorzystywany w celach leczniczych jest korzeń. Korzeń chrzanu pospolitego charakteryzuje się zawartością witamin, np. witamin z grupy B, witaminy A, E, C, a także składników mineralnych (magnezu, żelaza, wapnia, potasu i siarki). Poza tym znajdują się w nim inne substancje, np. glukozynolany, glikozyd sinigryna oraz olejki eteryczne, a także różne enzymy i substancje bakteriobójcze. Ze względu na ciekawą zawartość różnych składników chrzan spełnia wiele funkcji prozdrowotnych.
Ma on silne działanie niszczące grzyby, bakterie, a także wirusy dzięki czemu zalecany bywa w przeziębieniach i chorobach takich jak zapalenie oskrzeli, chroniczny katar i uciążliwy kaszel. Chrzan ma również działanie wykrztuśne dzięki czemu jest polecany w powyższych chorobach, w których występuje kaszel. Poza tym może pobudzać wydzielanie soków trawiennych i wspierać organizm w walce z chorobami reumatycznymi (np. w postaci zewnętrznych okładów z utartego korzenia). Okłady z chrzanu polecane bywają w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Chrzan ma działanie drażniące na skórę i może powodować efekt uczucia ciepła, dzięki czemu dolegliwości związane z np. przykurczem mięśni mogą ustąpić, a obrzęki zmniejszyć się. W konsekwencji zdolność stawów do ruchu w kończynie zostaje poprawiona. Wcieranie soku ze świeżo utartego chrzanu z dodatkiem amoniaku stosuje się w przypadku obrzęków i zapaleń np. zapaleń ścięgien.
Ze względu na pobudzanie wydzielania soków trawiennych chrzan po konsultacji ze specjalistą (czyli oczywiście z lekarzem) może wspomagać walkę z zaburzeniami trawienia, a także w niektórych schorzeniach wątroby i dróg żółciowych (poza chorobą jaką jest marskość wątroby!). Poza wymienionymi właściwościami sugeruje się, że może on również pomóc w walce z bólami kręgosłupa, głowy (jako okład ze świeżych liści chrzanu) oraz w przypadku problemów z zapaleniem zatok. Z chrzanu można przygotować np. syrop lub nalewkę.
Ciekawą funkcją chrzanu pospolitego jest funkcja jaką spełnia on w kosmetyce. Mianowicie może on wpływać na poprawę równomiernego kolorytu twarzy poprzez pozbycie się przebarwień lub wybielenie piegów.
Właściwości antynowotworowe chrzanu
Uważa się, że chrzan może zapobiegać rozwojowi nowotworów. Spowodowane jest to tym, że chrzan pospolity charakteryzuje się obecnością glukozynoanów, które podczas rozkładu powodują powstanie izotiocyjanów. To właśnie izotiocyjany (np. izotiocyjanian fenetylu i izotiocyjanian allilu) mają funkcje, które zmniejszają prawdopodobieństwo rozwoju różnych nowotworów. Rodzina chrzanu – czyli wszystkie pozostałe warzywa należące do rodziny kapustowatych (np. brokuł, kapusta) również wykazują właściwości przeciwnowotworowe, ponieważ bogate są we wspomniane izotiocyjaniany. Mogą one ograniczać rozwój takich nowotworów jak: nowotwór pęcherza, płuc czy przełyku i żołądka. Oczywiście ze względu na to, że w zależności od odmiany chrzanu, uprawy i warunków rozwoju zawartość glukozynolanów może być różna co równa się z różnym stopniem zapobiegania rozwojowi nowotworów.
Podobno im mniejsza średnia korzenia chrzanu tym więcej w nim opisywanych substancji o działaniu przeciwnowotworowym! Ważne jest również to, że sposób i czas przechowywania chrzanu i innych roślin należących do tej samej rodziny wpływa na ilość tych substancji. Im dłużej przechowywane warzywo tym mniej glukozynolanów. Należy oczywiście pamiętać, że spożywanie warzyw to podstawowy element zdrowej i zbilansowanej diety, która odpowiednio prowadzona jest jednym z najważniejszych czynników środowiskowych wpływających na zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworów wszelkiego rodzaju. Ważne jest również to, że dieta oznacza sposób żywienia, który gdy jest zgodny z zasadami zdrowego odżywiania będzie korzystnie wpływał na cały organizm. Pamiętaj jednak, że w przypadku chorób nowotworowych najważniejsza jest stała współpraca z lekarzem i wspólne ustalanie terapii mających na celu walkę z nowotworem.
Chrzan jako sposób na przeziębienie
Tak jak wspomniano na wstępie chrzan jest produktem, który zalecany jest w przypadku przeziębienia, kaszlu, kataru czy w zapaleniu zatok. Jest to spowodowane obecnością substancji antybakteryjnych, takich jak lizozym (ciekawostka: lizozym znajduje się w naszych błonach śluzowych, a także w ślinie). Innymi substancjami przeciwbakteryjnymi są fitoncydy i alkohol fenyloetylowy. Chrzan pospolity bywa składnikiem syropu, który działa wykrztuśnie (na kaszel), a wydzielane z chrzanu olejki eteryczne mogą udrażniać zatoki. Syrop z chrzanu to nic innego jak napar ze świeżo utartego chrzanu z dodatkiem miodu, który można później dodawać do herbaty.
Ze względu na swoje właściwości chrzan stosowany bywa w wielu różnych dolegliwościach. Należy jednak pamiętać, że są osoby, które powinny zwracać szczególną uwagę na ograniczenie jego spożycia. Do tej grupy należą osoby cierpiące na choroby przewodu pokarmowego, które powinny stosować dietę łatwostrawną, czyli np. osoby z wrzodami żołądka i dwunastnicy, zgagą, niektórymi schorzeniami wątroby czy nerek. Z kolei osoby bez przeciwwskazań w jego stosowaniu powinny liczyć się z ograniczaniem go na co dzień, ponieważ w nadmiarze może podrażniać błonę śluzową żołądka czy jelit. Jeżeli zależy Ci na dbaniu o jakość zdrowia i chcesz walczyć ze swoimi dolegliwościami pamiętaj, aby wszystko konsultować ze swoim lekarzem!
Chrzan jako dodatek do potraw
Biorąc pod uwagę fakt, iż chrzan działa tak doskonale na nasz organizm, warto sprytnie przemycać ten składnik w niektórych daniach. Jak to robić, aby było smacznie? Oto kilka inspiracji!
1. Dodaj chrzan do barszczu na zakwasie. Zupa z dodatkiem startego chrzanu, majeranku, a także odrobiny soli i pieprzu stanowi bardzo silnie antybakteryjną, przeciwzapalną i rozgrzewającą potrawę. A jaką smaczną!
2. Przygotuj domowe masełko czosnkowo – chrzanowe. W tym przypadku do masła wystarczy dodać starty chrzan i posiekany czosnek, a jeśli lubisz - dorzuć trochę soli, natki pietruszki i ugnieć masełko ponownie. Coś pysznego!
3. Nałóż na kanapkę w postaci pasty z jajkiem i rybą. Możesz dodać odrobinę oliwy.
Podsumowanie
Podsumowując chrzan pospolity to roślina, która spełnia wiele ważnych funkcji, zapobiega rozwojowi różnych chorób, a także wspiera walkę z chorobami już istniejącym. Domowy syrop z chrzanu jest podobno świetnym sposobem na kaszel, a okłady z jego liści mogą uśnieżyć ból głowy. Chrzan tarty możecie dostać w sklepie online Schronisko Smaków i zamówić wprost do swojego domu. Sprawdzi się świetnie jako dodatek do różnych dań, ale również jako środek profilaktyczny w walce z różnymi dolegliwościami. Ważne jest, aby pamiętać, że nie ma nadzwyczajnych produktów. Sam chrzan nie zapobiegnie rozwojowi nowotworu ani nie wyleczy reumatoidalnego zapalenia stawów. Najważniejszy jest ogół i stosowanie się do zasad zdrowego stylu życia, czyli do zdrowego odżywiania, aktywności fizycznej, dbania o jakość snu, nawodnienie i unikanie przewlekłego stresu, używek zanieczyszczeń. W przypadku osób szukających rozwiązań problemów jakim jest choroba najważniejsze jest konsultowanie wszystkich zmian w stylu życia z lekarzem prowadzącym!
