Żętyca - serwatka z owczego mleka

Pewno nie raz, rozwiązując krzyżówki spotkaliście się z hasłem: “serwatka z owczego mleka” - chodzi oczywiście o żętycę! Dla jednych to oczywiste drudzy, aby dowiedzieć się więcej na ten temat będą musieli wnikliwie przeczytać poniższy artykuł. To właśnie tutaj dowiecie się, czym dokładnie jest żętyca, w jaki sposób powstaje i jak spożywanie tego produktu ubocznego z owczego mleka może wpływać na nasz organizm. 

Czym jest żętyca?

To napój, który powstaje przy wyrabianiu oscypków i bundzu z mleka owczego ściętego podpuszczką. Najbardziej popularna jest na terenie Podhala oraz Żywiecczyzny. Zazwyczaj pije się ją na halach, mocno schłodzoną. Świeża żętyca ma słodkawy smak, z kolei kilkudniowa - kwaśny. Serwatka z mleka owczego ma białą lub lekko kremową barwę. Wypicie zbyt dużej ilości napoju może wywołać działanie przeczyszczające (tak samo jak w przypadku maślanki). W 2005 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wpisało żętycę na Listę Produktów Tradycyjnych.

Przysmak popularnością dorównujący oscypkom

Oscypek to niezaprzeczalnie najbardziej znany przysmak związany z Podhalem, jednak od pewnego czasu dużą popularnością cieszy się także żentyca. Turyści przemierzający górskie szlaki coraz częściej sięgają właśnie po nią. Co doprowadziło do tej zmiany? W XIX wieku uważano, że żętyca posiada właściwości lecznicze, które są w stanie wyleczyć gruźlicę. Ta informacja nie została nigdy potwierdzona, jednak najstarsi górale twierdzą, że jest ona lekarstwem na wiele dolegliwości. Osoby odwiedzający Podhale z pewnością chcą przekonać się o jej prozdrowotnych właściwościach, ale przede wszystkim chcą poznać jej oryginalny smak. 

Żentyca, ze względu na regionalny charakter związana jest z historią Podhala, gdyż jej wytwarzanie wiąże się bezpośrednio z produkcją oscypków. Dawniej uważano ją jedynie za przysmak pasterzy owiec, obecnie zaczyna cieszyć się coraz to większą popularnością wśród pielgrzymów zmierzających na tatrzańskie szczyty. 

Jak powstaje żętyca?

Podobnie jak serwatka, żętyca jest produktem ubocznym po dodaniu podpuszczki do mleka owczego. Za prawdziwą sztukę uznaje się kiszenie żętycy - serwatka powinna być najpierw podgrzana w miedzianym kociołku i dokładnie mieszana, tak by nie przywarła do dna. W momencie, gdy zaczyna się warzyć należy przerwać mieszanie i obserwować jak zachowuje się produkt. Kiedy na wierzchu zacznie pękać, oznacza to, że naczynie należy ściągnąć z ognia. Warstwę sera zbiera się z niedużą ilością serwatki, roztrzepuje się, a następnie wlewa do naczynia zwanego pucierą, w którym to żętyca zaczyna się kisić i nabierać kwaśnego smaku. 

Wartości odżywcze napoju z mleka owczego

Żętycę wykorzystywano jeszcze w XX wieku w uzdrowiskach jako produkt leczniczy. Serwatka z owczego mleka wspomagała pracę układu pokarmowego, moczowego i oddechowego - zalecano ją najczęściej gruźlikom. Górale od lat uważają ją nie tylko za cudowny lek, ale także za doskonały afrodyzjak. Napój ten to bogate źródło białek oraz aminokwasów egzogennych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Za dojrzewanie komórek układu immunologicznego odpowiedzialna jest laktoferyna, którą znajdziemy również w żętycy. Ten góralski przysmak zawiera kwas pantotenowy niezbędny do odpowiedniego przyswajania białek, cukrów i tłuszczów. Picie żentycy dostarcza do naszego organizmu witaminy z grupy B oraz mikroelementy tj. fosfor. wapń oraz jod. 

Do czego wykorzystać żętycę?

Wydawać by się mogło, że napój ten nadaje się jedynie do picia. Nic bardziej mylnego! Żętycę można wykorzystać jako marynatę do baraniny, czy wieprzowiny. Mięso zamarynowane w ten sposób, po upieczeniu stanie się kruche i delikatne. Można dodać ją także do ziemniaków i chleba. Gulasz lub zupa z dodatkiem góralskiej serwatki z mleka owczego z pewnością podkreślą smak potrawy. 

Żętyca - idealna na upalne dni

Gorące dni bywają bardzo męczące, czasami mamy wrażenie, że nic nie jest w stanie ugasić naszego pragnienia. Jednak w tej sytuacji idealnie sprawdzi się mocno schłodzona żętyca bezpośrednio po ukiszeniu. Warto jednak uważać, kiedy spożywa się ją po raz pierwszy, gdyż może mieć efekt przeczyszczający. 

Gdzie kupić żętycę?

Góralski przysmak możemy kupić lub wypić jedynie na bacówkach. Niestety żętycy nie da się przechowywać przez długi czas. Nie znajdziemy jej na Krupówkach, ani na targu pod Gubałówką. Wybierając się na górskie szlaki, warto mieć na uwadze, że jedynie na halach w bacówce możemy mieć okazję spróbować wyjątkowej żentycy.